Công cụ tìm kiếm hoạt động như thế nào? bạn cần quan tâm?

Có bao giờ bạn tự hỏi một ngày bạn sử dụng Google hoặc bất kỳ công cụ tìm kiếm nào khác để tìm kiếm đến một nội dung thông tin trên trang web?

Câu trả lời tôi nhận được là 5 lần, 10 lần và thậm chí là nhiều hơn thế nữa? Bạn có biết chỉ riêng Google xử lý hơn 2,5 nghìn tỷ lượt tìm kiếm mỗi năm?

Những con số rất lớn. Công cụ tìm kiếm đã trở thành một phần của cuộc sống hàng ngày của chúng tôi. Chúng tôi sử dụng chúng như một công cụ học tập, một công cụ mua sắm, phục vụ cho vui chơi giải trí và còn làm phát triển doanh nghiệp nữa.

Tôi không nói quá về việc này đâu, mọi thứ đều có những cơ sở rõ ràng. Đây là nguồn bạn có thể thao khảo số liệu từ Google.

Điều gì xảy ra mặc dù khi bạn nhập truy vấn và nhấp vào tìm kiếm? Làm thế nào để công cụ tìm kiếm làm việc nội bộ và làm thế nào để họ quyết định những gì hiển thị trong kết quả tìm kiếm và theo thứ tự đánh giá như thế nào?

Nếu bạn là nhà phát triển, nhà thiết kế, chủ doanh nghiệp nhỏ, làm về tiếp thị, chủ sở hữu trang web hoặc nghĩ đến việc tạo một blog cá nhân hoặc trang web cho doanh nghiệp của mình thì bạn cần phải hiểu công cụ tìm kiếm hoạt động như thế nào.

Tại sao?

Vì sự hiểu biết rõ ràng về cách hoạt động của công cụ tìm kiếm thì có thể giúp bạn tạo một trang web cho các công cụ tìm kiếm có thể hiểu được, và điều này là một lợi ích bạn rất cần để có được sự phát triển.

Đây là bước đầu tiên bạn cần phải làm trước khi làm một chiến dịch tiếp thị nào liên quan đến SEO hoặc bất kỳ chiến dịch SEM (Search Engine Marketing) khác.

Cách công cụ tìm kiếm hoạt động

Công cụ tìm kiếm là các chương trình máy tính xử lý phức tạp. Hãy xem Video này của Google trước


(Bạn có thể chọn phụ đề Tiếng Việt nếu như bạn không rành tiếng Anh)

Trước khi họ cho phép bạn gõ truy vấn và tìm kiếm trên web, họ phải làm rất nhiều công việc chuẩn bị để khi bạn nhấp vào “Tìm kiếm”, bạn sẽ được hiển thị với một bộ kết quả chính xác và chất lượng câu trả lời có được sau truy vấn của bạn.

Công việc đó bao gồm những gì? Hai giai đoạn chính. Giai đoạn đầu tiên là quá trình phát hiện thông tin và giai đoạn thứ hai đang tổ chức thông tin để nó có thể được sử dụng cho mục đích tìm kiếm.

Điều này thường được biết đến trong thế giới Internet dưới dạng sử dụng quen: thu thập thông tin và lập chỉ mục.

Xem nguồn ảnh

Thu thập thông tin (Crawling)

Công cụ tìm kiếm có một số chương trình máy tính được gọi là trình thu thập dữ liệu web (Trong nghề chúng tôi gọi ngắn gọn bằng một từ theo quy chuẩn là Crawling), có trách nhiệm tìm kiếm thông tin được công khai trên Internet.

Để đơn giản hóa quá trình phức tạp, bạn có thể biết rằng công việc của các trình phần mềm thu thập thông tin (còn gọi là con nhện của công cụ tìm kiếm – Spiders) là quét Internet và tìm các máy chủ lưu trữ trang web (còn gọi là máy chủ web).

Chúng tạo ra một danh sách tất cả các máy chủ web để thu thập dữ liệu, số trang web được lưu trữ bởi mỗi máy chủ và sau đó bắt đầu làm việc phân tích.

Chúng ghé thăm mỗi trang web và bằng cách sử dụng các kỹ thuật khác nhau, chúng cố gắng tìm hiểu xem trên 1 web có bao nhiêu trang, cho dù đó là nội dung văn bản, hình ảnh, video hay bất kỳ định dạng nào khác (css, html, javascript, v.v …).

Khi truy cập trang web, ngoài việc ghi lại số lượng trang, chúng cũng theo dõi bất kỳ liên kết nào (liên kết các trang trong trang web hoặc các trang web liên kết bên ngoài), và do đó chúng khám phá được nhiều trang hơn.

Chúng làm việc này liên tục và cũng theo dõi các thay đổi được thực hiện cho trang web để chúng biết khi các trang mới được thêm hoặc xóa, khi liên kết được cập nhật, v.v.

Theo số lượng hiện nay, có hơn 180 nghìn tỷ trang cá nhân trên Internet ngày nay và trung bình hàng ngàn trang mới được xuất bản mỗi ngày, bạn có thể tưởng tượng rằng đây là khối lượng rất nhiều công việc.

Tại sao chúng ta cần quan tâm đến trình thu thập dữ liệu?

Sự quan tâm đầu tiên của bạn khi tối ưu hóa trang web của bạn cho công cụ tìm kiếm là để đảm bảo rằng họ có thể truy cập nó một cách chính xác, còn nếu không thể đọc được trang web của bạn, bạn không nên mong đợi nhiều về thứ hạng cao hoặc lượng truy cập đến từ công cụ tìm kiếm.

Như đã giải thích ở trên, trình thu thập thông tin có rất nhiều việc phải làm và bạn nên thử cố gắng làm cho công việc của chúng dễ dàng hơn.

Có một số điều cần làm để đảm bảo rằng trình thu thập thông tin có thể khám phá và truy cập vào trang web của bạn một cách nhanh nhất có thể mà không gặp vấn đề trở ngại gì. Đó là:

• Sử dụng Robots.txt để xác định những trang nào trong trang web của bạn mà bạn không muốn trình thu thập thông tin truy cập. Ví dụ: các trang như quản trị viên hoặc trang phụ trợ của bạn và các trang khác mà bạn không muốn công khai trên Internet. Tôi có trình bày 1 bài viết rất rõ về vấn đề Robots.txt tối ưu.
• Các công cụ tìm kiếm lớn như Google và Bing, có các công cụ bạn có thể sử dụng để cung cấp cho họ nhiều thông tin hơn về trang web của bạn (số trang, cấu trúc, v.v.) để họ không phải tự tìm kiếm nó.
• Sử dụng sơ đồ trang xml để liệt kê tất cả các trang quan trọng của trang web để trình thu thập thông tin có thể biết trang nào theo dõi những thay đổi và trang nào cần bỏ qua.

Lập chỉ mục (Indexing)

Chỉ thu thập thông tin thì không đủ để xây dựng một công cụ tìm kiếm.

Thông tin được xác định bởi trình thu thập thông tin cần phải được tổ chức, sắp xếp và lưu trữ để nó có thể được xử lý bằng các thuật toán công cụ tìm kiếm, trước khi cung cấp cho người dùng tìm kiếm.

Quá trình này được gọi là Lập chỉ mục.

Các công cụ tìm kiếm không lưu trữ tất cả thông tin tìm thấy trên một trang trong chỉ mục của họ, nhưng chúng lưu trữ những thứ như: thời gian tạo / cập nhật, tiêu đề và mô tả của trang, loại nội dung, từ khoá liên quan, các liên kết đến và đi, rất nhiều các tham số khác cần thiết cho các thuật toán của chúng.

Google ví mô tả chỉ mục của họ giống như mục lục của một quyển sách (một cuốn sách thực sự lớn).

Tại sao chúng ta lại quan tâm đến quá trình lập chỉ mục?

Rất đơn giản, nếu trang web của bạn không có trong chỉ mục của họ, nó sẽ không xuất hiện cho bất kỳ tìm kiếm nào.

Điều này cũng có nghĩa là nhiều trang của bạn có trong các chỉ mục của công cụ tìm kiếm, bạn càng có nhiều cơ hội “xuất hiện trong kết quả tìm kiếm” khi ai đó gõ một truy vấn.

Lưu ý là tôi đã đề cập đến từ “xuất hiện trong kết quả tìm kiếm”, có nghĩa là ở bất kỳ vị trí nào và không nhất thiết phải ở các vị trí hoặc trang trên cùng.

Để xuất hiện trong 5 vị trí đầu tiên của trang kết quả tìm kiếm, bạn phải tối ưu hóa trang web của mình cho các công cụ tìm kiếm bằng cách sử dụng một quy trình gọi là tối ưu hóa công cụ tìm kiếm, ngắn gọn là SEO, và nếu bạn chưa hiểu thì nên đọc nội dung trên trang cũng là tôi viết SEO là gì? tại sao nó lại quan trọng.

Có bao nhiêu trang trong trang web của bạn Google lập chỉ mục?

Có hai cách để làm điều đó.

Mở Google và làm theo thao tác như hình bên dưới. Ví dụ trang web của chúng tôi là: www.vietnetgroup.vn thì sẽ tìm ra bao nhiêu trang liên quan đến tên miền này được Google lập chỉ mục.

Cách thứ 2 là sử dụng công cụ Google Search Console miễn phí của Google. Tạo tài khoản trang web của bạn và theo dõi thông qua thao tác CHỈ MỤC GOOGLE -> TRẠNG THÁI CHỈ MỤC

Thuật toán xếp hạng của công cụ tìm kiếm

Bước thứ ba và bước cuối cùng trong quá trình này là để các công cụ tìm kiếm quyết định trang nào sẽ hiển thị trong bảng xếp hạng kết quả tìm kiếm và theo thứ tự nào, khi ai đó gõ một truy vấn.

Điều này đạt được thông qua việc sử dụng thuật toán xếp hạng công cụ tìm kiếm.

Nói một cách đơn giản, đây là những phần của phần mềm có một số quy tắc phân tích những gì người dùng đang tìm kiếm và những thông tin nào có giá trị để trả lại.

Những quy tắc và quyết định này được đưa ra dựa trên thông tin có sẵn trong chỉ mục của họ.

Các thuật toán công cụ tìm kiếm hoạt động như thế nào?

Qua nhiều năm các thuật toán xếp hạng của công cụ tìm kiếm đã phát triển và trở nên thực sự phức tạp.

Tôi có đọc một vài blog đã nói rằng những khoảng thời gian đầu (khoảng năm 2001) thì việc này rất đơn giản giống như việc kết hợp truy vấn của người dùng với tiêu đề của trang là thấy nhưng điều này giờ không còn đúng nữa.

Thuật toán xếp hạng của Google tính đến nay đã đưa ra hơn 255 quy tắc trước khi đưa ra quyết định và không ai biết chắc những quy tắc này là gì.

Và điều này được khởi đầu từ Larry Page và Sergey Bin (người sáng lập Google), người đã tạo ra thuật toán ban đầu.

Đã có rất nhiều thay đổi và bây giờ máy tính đã tự biết học tập và các chương trình máy tính có trách nhiệm đưa ra quyết định dựa trên một số thông số nằm ngoài ranh giới của nội dung tìm thấy trên một trang web.

Bảng dưới đây cho thấy trong một lược đồ trình bày, các yếu tố phổ biến nhất đưa gom vào 1 tài khoản của thuật toán công cụ tìm kiếm.

Nguồn ảnh

Để làm cho nó dễ hiểu hơn, một quá trình đơn giản công cụ tìm kiếm xếp hạng các thuật toán làm việc:

Bước 1: Phân tích Truy vấn Người dùng

Bước đầu tiên là để các công cụ tìm kiếm hiểu được loại thông tin nào mà người dùng đang tìm kiếm.

Để làm được điều này, họ phân tích truy vấn của người dùng bằng cách chia nhỏ nó thành một số từ khóa có ý nghĩa.

Từ khóa là một từ có ý nghĩa và mục đích cụ thể.

Ví dụ bạn gõ: “Bánh nhãn làm như thế nào?” thì công cụ tìm kiếm sẽ biết được từ những từ làm như thế nào và hiểu được rằng bạn đang tìm kiếm một hướng dẫn cách làm bánh nhãn và do đó kết quả trả về chứa những trang web về bánh và hướng dẫn làm bánh.

Còn nếu bạn tìm kiếm dạng như “mua hàng…” thì họ sẽ biết được bạn đang tìm mua một món hàng cụ thể, kết quả trả về sẽ có những trang thương mại điện tử, web bán hàng…

Máy học đã giúp họ liên kết các từ khóa liên quan lại với nhau. Ví dụ, chúng sẽ biết rằng “làm thế nào để thay đổi được bóng đèn” sẽ giống với “làm thế nào để thay thế được bóng đèn”. Máy học ngày càng phát triển, và đến bây giờ thì ngôn ngữ tiếng Việt với những từ đồng nghĩa thì công cụ tìm kiếm cũng hiểu khá sát và trả về kết quả cũng tương đồng. Ví dụ bạn tìm “Giảm đau dạ dày” so sánh với “Giảm đau bao tử”

Tôi có đọc một vài bài hướng dẫn từ Google, cũng như Google nói nhiều đến thuật toán của họ. Đối với các ví dụ tôi vừa nêu ở ngay trên thì bạn có thể tham khảo thông tin bài nguồn từ Google

Chúng cũng đủ thông minh để giải quyết lỗi chính tả, hiểu được số nhiều (đối với truy vấn tiếng Anh), đưa ra gợi ý những kết quả tìm kiếm khắc phục những lỗi gõ của người dùng (dù tìm kiếm bằng văn bản hay tìm kiếm bằng giọng nói)

Bước 2: Tìm trang phù hợp

Bước thứ hai là xem xét chỉ mục của họ và quyết định trang nào có thể cung cấp câu trả lời tốt nhất cho một truy vấn nhất định.

Đây là một giai đoạn rất quan trọng trong toàn bộ quy trình cho cả công cụ tìm kiếm và chủ sở hữu web.

Các công cụ tìm kiếm cần trả lại những kết quả tốt nhất qua bước nhanh nhất có thể để họ tạo sự vui vẻ cho người dùng và các chủ trang web muốn trang web của họ được chọn để họ có được lượng truy cập.

Đây cũng là giai đoạn mà kỹ thuật SEO tốt có thể ảnh hưởng đến quyết định của các thuật toán.

Để cung cấp cho bạn một ý tưởng về cách kết hợp công việc, đây là những yếu tố quan trọng nhất:

• Mức độ liên quan đến tiêu đề và nội dung – tiêu đề và nội dung của trang có liên quan đến truy vấn của người dùng như thế nào.
• Loại nội dung – nếu người dùng yêu cầu hình ảnh, kết quả trả về sẽ chứa hình ảnh chứ không phải văn bản.
• Chất lượng của nội dung – nội dung cần phải triệt để, hữu ích và mang tính thông tin, không thiên vị.
• Chất lượng trang web – Chất lượng tổng thể của một trang web có vấn đề. Google sẽ không hiển thị các trang từ trang web không đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng của họ.
• Ngày xuất bản – Đối với các truy vấn liên quan đến tin tức, Google muốn hiển thị kết quả mới nhất vì vậy ngày xuất bản cũng được tính đến.
• Mức độ phổ biến của một trang – Điều này không liên quan đến lượng truy cập của một trang web nhưng liên quan đến các trang web khác phổ biến cho trang của bạn. Một trang có rất nhiều lượt giới thiệu tham khảo (backlinks), từ các trang web khác được xem là phổ biến hơn các trang khác không có liên kết và do đó có nhiều cơ hội hơn trong việc nhận được ưu tiên bởi các thuật toán. Quá trình này còn được gọi là Off-Page SEO mà bài viết trước tôi có giải thích.
• Ngôn ngữ của trang – Người dùng được phục vụ các trang bằng ngôn ngữ của họ và nó không phải lúc nào cũng là tiếng Anh.
• Tốc độ trang web – Trang web tải nhanh (khoảng 2-3 giây) có lợi thế hơn so với các trang web tải chậm.
• Loại thiết bị – Người dùng tìm kiếm trên điện thoại di động được phục vụ bởi các trang thân thiện với điện thoại di động.
• Vị trí – Người dùng tìm kiếm kết quả trong khu vực của họ, ví dụ: “Nhà hàng Nhật ở Nha Trang” sẽ được hiển thị các kết quả liên quan đến vị trí của họ.

Đó chỉ là những vấn đề nổi bạn có thể nhìn thấy và làm luôn. Như đã đề cập trước đó, Google sử dụng hơn 255 yếu tố trong các thuật toán của họ để đảm bảo rằng người dùng của họ hài lòng với kết quả họ nhận được.

Tại sao lại quan tâm đến các thuật toán xếp hạng công cụ tìm kiếm?

Để có được lưu lượng truy cập từ các công cụ tìm kiếm, trang web của bạn cần xuất hiện ở các vị trí hàng đầu trong trang đầu tiên của kết quả.

Theo thống kê đã chứng minh rằng đa số người dùng nhấp vào một trong 5 kết quả hàng đầu (cả máy tính để bàn và di động).

Nguồn thống kê

Xuất hiện ở trang thứ hai hoặc thứ ba của kết quả sẽ không giúp bạn có được bất kỳ lượng truy cập.

Lượng truy cập chỉ là một trong những lợi ích của SEO, một khi bạn nhận được các vị trí hàng đầu cho các từ khóa có ý nghĩa cho doanh nghiệp của bạn, những lợi ích bổ sung được nhiều hơn nữa.

Biết công cụ tìm kiếm hoạt động như thế nào có thể giúp bạn điều chỉnh trang web của bạn và tăng thứ hạng và lượng truy cập.

KẾT LUẬN

Công cụ tìm kiếm đã trở thành các chương trình máy tính rất phức tạp. Giao diện của họ có thể đơn giản nhưng cách họ làm việc và ra quyết định là không hề đơn giản.

Quy trình bắt đầu bằng thu thập thông tin và lập chỉ mục. Trong giai đoạn này, trình thu thập thông tin của công cụ tìm kiếm thu thập càng nhiều thông tin càng tốt cho tất cả các trang web được công khai trên Internet.

Họ khám phá, xử lý, sắp xếp và lưu trữ thông tin này theo một định dạng có thể được sử dụng bởi các thuật toán công cụ tìm kiếm để đưa ra quyết định và trả kết quả tốt nhất có thể cho người dùng.

Số lượng dữ liệu họ phải xử lý là rất lớn và quá trình này hoàn toàn tự động. Sự can thiệp của con người chỉ được thực hiện trong quá trình thiết kế các quy tắc được sử dụng bởi các thuật toán khác nhau nhưng ngay cả bước này đang dần được thay thế bởi các máy tính thông qua sự trợ giúp của trí thông minh nhân tạo.

Là quản trị viên web, công việc của bạn là làm cho công việc lập chỉ mục và thu thập dữ liệu dễ dàng hơn bằng cách tạo các trang web có cấu trúc càng đơn giản càng tốt.

Khi họ có thể “đọc” trang web của bạn mà không có vấn đề, sau đó bạn cần đảm bảo rằng bạn cung cấp cho họ các tín hiệu đúng để giúp các thuật toán xếp hạng tìm kiếm của họ, chọn trang web của bạn khi người dùng nhập một truy vấn có liên quan (đó là SEO).

Việc chiếm được một tỷ trọng nhỏ trong lượng tìm kiếm tổng thể của lĩnh vực là đủ để xây dựng một doanh nghiệp trực tuyến lâu dài.

Biên soạn: Phong Vũ

Gợi ý tham khảo:
Cách hoạt động của tìm kiếm (Google giới thiệu)