Những điều bạn nên biết về bệnh rối loạn lưỡng cực

Tổng quát về bệnh rối loạn lưỡng cực

Rối loạn lưỡng cực (RLLC) là một tình trạng sức khỏe tâm thần gây ra sự thay đổi tâm trạng cực độ bao gồm pha hưng (hưng cảm và hưng cảm cường độ nhẹ) và pha trầm (trầm cảm).
Khi tâm trạng ở pha trầm, bạn có thể cảm thấy buồn hoặc tuyệt vọng, mất hứng thú trong hầu hết các hoạt động. Ngược lại, khi thay đổi sang pha hưng (hưng cảm hoặc hưng cảm cường độ nhẹ), bạn có thể cảm thấy hưng phấn, tràn đầy năng lượng hoặc cáu kỉnh bất thường. Những thay đổi tâm trạng này có thể gây ảnh hưởng đến giấc ngủ, năng lượng, hoạt động, phán đoán, hành vi và khả năng suy nghĩ rõ ràng của người bệnh.

Dấu hiệu bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Có nhiều loại RLLC và các rối loạn liên quan, có thể bao gồm hưng cảm hoặc hưng cảm cường độ nhẹ và trầm cảm. Các triệu chứng có thể gây ra những thay đổi khó lường trong tâm trạng và hành vi, dẫn đến việc đau khổ và khó khăn đáng kể trong cuộc sống.

• •    RLLC dạng I: Có ít nhất một giai đoạn hưng cảm (manic) có thể trước hoặc sau giai đoạn hưng cảm nhẹ (hypomanic) hoặc trầm cảm nặng. Trong một số trường hợp, hưng cảm có thể gây ra tình trạng xa rời thực tế (rối loạn tâm thần).
• •    RLLC dạng II: Có ít nhất một giai đoạn trầm cảm nặng và ít nhất một giai đoạn hưng cảm nhẹ, nhưng chưa bao giờ có giai đoạn hưng cảm nặng.
• •    Rối loạn khí sắc theo chu kỳ được xác định bởi nhiều khoảng thời gian xuất hiện triệu chứng hưng cảm nhẹ cũng như xuất hiện triệu chứng trầm cảm kéo dài ít nhất 2 năm (ở trẻ em và trẻ vị thành niên là 1 năm). Tuy nhiên, các triệu chứng này không đáp ứng được các tiêu chuẩn chẩn đoán mô tả giai đoạn hưng cảm và trầm cảm chính thức.
• •    Các loại khác: Các loại này có thể bao gồm rối loạn lưỡng cực và các rối loạn liên quan gây ra bởi một số loại thuốc hoặc rượu hoặc do một tình trạng sức khỏe, chẳng hạn như Hội chứng Cushing, đa xơ cứng hoặc đột quỵ.

Hiểu rõ hơn về hưng cảm và hưng cảm cường độ nhẹ

Hưng cảm và hưng cảm cường độ nhẹ là hai loại khác nhau, nhưng lại có các triệu chứng giống nhau. Hưng cảm (mania) trầm trọng hơn chứng hưng cảm cường độ nhẹ (hypomania) và gây ra nhiều vấn đề cần được chú ý hơn như trong công việc, trường học và các hoạt động xã hội, cũng như những khó khăn trong mối quan hệ. Hưng cảm cũng có thể gây ra tình trạng xa rời thực tế (rối loạn tâm thần) và được các bác sĩ khuyên nên nhập viện.
Cả hưng cảm và hưng cảm nhẹ đều bao gồm 3 hoặc hơn 3 trong các triệu chứng dưới đây:

• •    Lạc quan bất thường
• •    Nhiều năng lượng, hoạt động nhiều, dễ bị kích động
• •    Cảm giác hạnh phúc và tự tin thái quá (hứng phấn)
• •    Giảm nhu cầu ngủ
• •    Nói nhiều bất thường
• •    Hoang tưởng
• •    Mất tập trung
• •    Khả năng tự ra quyết định kém

Giai đoạn trầm cảm và những ảnh hưởng của nó

Giai đoạn trầm cảm bao gồm các triệu chứng nghiêm trọng gây khó khăn trong các hoạt động hàng ngày tại cơ quan, trường học, các hoạt động xã hội hoặc các mối quan hệ. Một giai đoạn trầm cảm trong RLLC bao gồm năm hoặc nhiều hơn các triệu chứng sau:

• •    Tâm trạng chán nản, chẳng hạn như cảm thấy buồn, trống rỗng, tuyệt vọng hoặc dễ khóc (ở trẻ em và trẻ vị thành niên, tâm trạng này biểu hiện là sự cáu kỉnh)
• •    Mất hứng thú, không cảm thấy thích thú trong tất cả hoặc gần như tất cả các hoạt động
• •    Sụt cân nhiều, tăng cân đột ngột, giảm hoặc tăng cảm giác thèm ăn (ở trẻ em, tăng cân không như mong đợi có thể là dấu hiệu của bệnh trầm cảm)
• •    Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
• •    Bồn chồn hoặc hành vi chậm chạp
• •    Mệt mỏi, thiếu năng lượng
• •    Cảm giác vô dụng hoặc tội lỗi quá mức hoặc không phù hợp
• •    Giảm khả năng suy nghĩ hoặc tập trung, thiếu quyết đoán.
• •    Suy nghĩ lặp lại về cái chết và tự gây hại

Các đặc điểm khác của rối loạn lưỡng cực

Các dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn lưỡng cực dạng I và dạng II có thể bao gồm các đặc điểm khác, chẳng hạn như lo lắng buồn bã, u uất, rối loạn tâm thần…. Thời gian của các triệu chứng có thể bao gồm các nhãn chẩn đoán như đi xe đạp hỗn hợp hoặc nhanh. Ngoài ra, các triệu chứng lưỡng cực có thể xảy ra khi mang thai hoặc thay đổi theo mùa.

Triệu chứng ở trẻ em và trẻ vị thành niên

Khi nào cần gặp bác sĩ

Nguyên nhân của chứng rối loạn tâm lưỡng cực

Các nhà khoa học và bác sĩ vẫn chưa tìm ra nguyên nhân chính xác của rối loạn lưỡng cực nhưng có thể kể đến một số yếu tố có thể liên quan, chẳng hạn như:

Sự khác biệt sinh học:

Những người mắc rối loạn lưỡng cực dường như có những thay đổi về thể chất trong não của họ. Ý nghĩa của những thay đổi này vẫn chưa được chắc chắn nhưng lại là một trong những nguyên nhân gây ra RLLC.

Di truyền:

Rối loạn lưỡng cực phổ biến hơn ở những người có họ hàng gần mắc RLLC, chẳng hạn như anh chị em hoặc cha mẹ. Các nhà nghiên cứu đang cố gắng tìm ra các gen có thể liên quan đến việc gây ra rối loạn lưỡng cực.

Các yếu tố nguy cơ:

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển rối loạn lưỡng cực hoặc kích hoạt giai đoạn đầu tiên của RLLC bao gồm:

• Có người thân, chẳng hạn như cha mẹ hoặc anh chị em, mắc chứng rối loạn lưỡng cực
• Gặp giai đoạn căng thẳng cao độ, chẳng hạn như mất đi người thân yêu hoặc sự kiện đau buồn khác
• Lạm dụng ma túy hoặc rượu bia

Các biến chứng của bệnh tâm thần rối loạn lưỡng cực

Nếu không được điều trị, bệnh rối loạn lưỡng cực có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực trong cuộc sống của bạn, chẳng hạn như:

• •    Các vấn đề liên quan đến việc sử dụng ma túy và rượu bia
• •     Tự tử
• •    Các vấn đề pháp lý hoặc tài chính
• •    Các mối quan hệ rạn nứt
• •    Kết quả học tập hoặc làm việc kém

Các vấn đề kèm theo rối loạn lưỡng cực

Nếu mắc rối loạn lưỡng cực, bạn cũng có thể có một vấn đề sức khỏe khác cần được điều trị cùng với rối loạn lưỡng cực. Một số tình trạng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng rối loạn lưỡng cực hoặc khiến việc điều trị kém hiệu quả hơn. Ví dụ:

• •    Rối loạn lo âu
• •    Rối loạn ăn uống
• •    Rối loạn tăng động- giảm chú ý
• •    Các vấn đề về ma túy và rượu bia
• •    Các vấn đề sức khỏe thể chất, chẳng hạn như bệnh tim, các vấn đề về tuyến giáp, đau đầu hoặc béo phì.

Cách phòng ngừa bệnh rối loạn lưỡng cực

• •    Chú ý đến các dấu hiệu RLLC: Giải quyết các triệu chứng sớm có thể ngăn các đợt bệnh trở nên tồi tệ hơn. Một người mắc RLLC có thể sẽ xác định được mô hình chung cho các giai đoạn và biết được lí do gây nên sự thay đổi giữa các giai đoạn. Lúc này hãy gọi cho bác sĩ/ chuyên gia nếu bạn cảm thấy mình đang rơi vào giai đoạn trầm cảm hoặc hưng cảm. Nhận sự hỗ trợ từ các thành viên trong gia đình hoặc bạn bè để theo dõi các dấu hiệu ấy.
• •    Tránh sử dụng ma túy và rượu bia: Sử dụng rượu bia hoặc chất kích thích có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng RLLC và khiến chúng có nhiều khả năng tái phát hơn.
• •    Dùng thuốc theo đúng chỉ dẫn: Người mắc RLLC có thể bị thuyết phục để ngừng điều trị. Tuy nhiên, trên thực tế thì điều này là hoàn toàn sai bởi ngừng sử dụng thuốc hoặc tự ý giảm liều có thể gây ra tác dụng phụ  hoặc khiến cho các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn.